La Jetee

Độc đáo “La Jetée”

by Nguyễn  Trà
“La jetée” hay  “Đê chắn sóng” là  một bộ phim khoa học giả tưởng nổi tiếng của Chris Marker được làm năm 1962, vậy mà gần đây tôi mới có may mắn được xem tại Trung tâm Doclab. Khoan bàn về nội dung và ý nghĩa sâu xa của nó, ở bài viết ngắn này tôi chỉ muốn chia sẻ một vài nét độc đáo cơ bản trong cách thể hiện, dàn dựng của bộ phim (Image: Argos Films)

Điều thú vị đầu tiên ở đây là hình thức kể chuyện bằng hình ảnh với giọng kể ngoài hình. Hẳn rằng để có 1 bộ phim gần 30 phút, tác giả đã phải kỳ công chụp tới hàng nghìn bức ảnh, và tỉ mẩn lựa chọn từng bức có khả năng biểu đạt cao nhất, phù hợp mạch chuyện, để dù là các hình tĩnh, nhưng khán giả vẫ cảm thấy sự chuyển động, tính liên tiếp và thần thái của nhân vật. Nếu để ý kỹ hơn, tác giả còn có tính chủ định trong việc chọn góc chụp, ánh sáng trong từng bức ảnh: những bức ảnh cùng cô gái với ánh sáng tự nhiên hài hòa, những khung hình trong bảo tàng với góc chụp từ trên cao hoặc từ dưới chếch lên tạo không gian tự do, rộng lớn. Ngược lại, các bức ảnh trong cuộc thí nghiệm đầy rẫy bóng tối, tù nhân với ánh sáng mạnh trên khắp khuôn mặt, tạo sự tương phản mạnh cho hốc mắt đen sầm u tối. Những con người ở tương lai bí ẩn chưa được khám phá hết với ánh sáng mạnh ở một nửa khuôn mặt, và nửa còn lại giấu trong bóng tối dày đặc.

Điểm vô cùng đặc sắc nữa ở bộ phim là 1 câu chuyện với kết cấu vòng tròn: điểm mở đầu phim lại là điểm kết thúc, đi đến tận cùng bộ phim ta lại quay về điểm khởi đầu. Không biết rằng có phải kết cấu này có được rất nhiều đạo diễn học tập trong các bộ phim điện ảnh về các chiều thời gian không gian ảo không? (“The lake house” hoặc “The time traveler’s wife”?)

Bộ phim được dựng với những mối dựng song song, tạo nên những tương phản rõ rệt mà trong đó âm thanh và ánh sáng đã hỗ trợ thành công sự tương phản ấy. Ta có thể thấy rõ nhất điều này ở trường đoạn đan xen cảnh tại phòng thí nghiệm và lúc nhân vật chính  gặp cô gái. Những khi gặp cô gái, thiên nhiên và ánh sáng yên bình, âm nhạc cũng nhẹ nhàng và nhiều lúc gần như thần tiên. Nhưng ngay sau ấy, câu chuyện quay lại cảnh nhân vật chính trong phòng thí nghiệm, đập ngay vào mắt khuôn mặt tên bác sỹ với nhiều khoảng tối, âm thanh là những tiếng đập đều đều như tiếng tim đập, gợi cảm giác căng thẳng, lạnh lẽo, hồi hộp như khi trong phòng mổ. Âm thanh ấy cứ đều đều từng nhịp rất khó chịu, bức bối và to dần đến mức hoảng loạn.

Tất cả những điều ấy, cùng với 1 câu chuyện đầy màu sắc kỳ ảo giữa hiện tại, tương lai, quá khứ, điểm đầu và điểm kết vừa gây cảm giác kỳ bí, vừa gợi suy nghĩ về những cuộc thí nghiệm tàn nhẫn thực tế đã xảy ra ở những góc tối trong quá khứ. Hơn cả, tác giả phải có sức sáng tạo kỳ diệu để nghĩ ra một câu chuyện đa chiều như vậy